Nhân dịp đọc "Tôi muốn con sau này đi chăn bò"

NHÂN DỊP ĐỌC "TÔI MUỐN CON SAU NÀY ĐI CHĂN BÒ"

Sáng nay, 16/11/2013, nhân dịp đọc một bài báo trên TT, nhan đề : "Tôi muốn con sau này đi chăn bò", thấy vui vui tôi trích bài vè cho bạn đọc: "đầu đường tiến sĩ vá xe, cuối đường, thạc sĩ bán chè đậu đen", để chỉ tình trạng ai ai cũng muốn con mình là tiến sĩ, nhà nhà làm thạc sĩ, đến khi ra trường xách bằng đi kiếm việc làm, thì không có đủ việc làm. Một ông Tiểu Bảo nào đó, đã mô tả tình trạng này, và tôi cũng đã có bài phản biện trên FB của tôi.

Nhân dịp câu chuyện cho con đi chăn bò này, tôi muốn kể lại cho các bạn nghe một kỹ niệm xưa khi tôi du học ở Pháp năm 1955, ngay một năm sau ngày toàn thắng Điện Biên Phủ. Năm 1955, tôi đăng ký học lấy bằng MPC (toán lý hoá) trước khi học lấy bằng cữ nhân khoa học và thi vào trường kỹ sư điện tử ở đại học Bordeaux. Năm 1955 đầu tiên tôi thi hỏng. Và sau đó, buộc phãi nghĩ hè 3 tháng trước khi học lại MPC. Thường thường trong 3 tháng hè như thế, sinh viên VN ở Bordeaux đăng ký đi hái nho (vì vùng này nỗi tiếng rượu vang đỏ) để dành tiền đi học vào năm tới cũng như để tiêu pha trong ba tháng hè. Còn tôi, què một chân thì làm được gì. Chạy bàn trong các quán ăn chưa nổi, nói gì chuyện đi hái nho. 

Cũng may, tôi quen được một vị linh mục công giáo ở Fribourg, Thuỵ sĩ. Ông ta chuyên kiếm những gia đình Thuỵ Sĩ tốt bụng chịu chấp nhận cho sinh viên ngoại quốc du học ở châu Âu đến nghĩ hè miễn phí tại gia đình họ. Thế là tôi cũng được một chỗ ở và ăn uống miễn phí trong 3 tháng hè, tại một làng quê, tên Kussnacht a/Rigi, gần tp du lịch Luzern, Thuỵ Sĩ. 

Tôi được tiếp đón rất tữ tế. Tôi có một căn phòng riêng cho tôi. Đúng giờ sáng, trưa và chiều là tôi đến ăn cơm chung với cả gia đình. Sau đó, tôi làm gì, họ để tôi tự do làm gì thì làm, họ rất ít tò mò. Hai ông bà gia đình này có đến 7 người con, 3 trai 4 gái. Ông chồng làm nghề đồ tể chuyên mỗ heo, mỗ bò và chế biến thực phẩm gia súc như làm xúc xích đủ loại, hoặc giăm bông (jambon), có hai cữa hàng bán đồ ăn thực phẩm, một nhà hàng nhò, và hai toà nhà cho thuê tháng. Nghĩa là một gia đình giàu có kinh doanh ăn uống. 

Sau một thời gian nghĩ hè tại nhà ông hai ông bà này, tôi mới bạo gan hỏi bà vợ thắc mắc của tôi: "hai ông bà giàu có như thế, sao không thấy ông bà cho con đi học đại học, mà để cho mấy đứa nhỏ chọn những nghề tồi tàn như học làm đồ tể (cậu anh cả), người học phụ bếp nhà hàng, đi bán hàng thực phẩm, v.v..". Bà trã lời, không một chút phật lòng, là ở Thuỵ Sĩ, không có nghề nào là nghèo hèn, chì có những người hèn là không chịu đi kiếm việc khi có sức lực. Vì phần lớn dân Thuỵ Sĩ là dân thiên chúa giáo, nên họ thực hành câu kinh thánh:"mi phãi đổ mồ hôi trán để kiếm miếng ăn" , do đó họ cho mọi sức lao động chân tay hay trí óc, miễn là có đổ mồ hôi trán, đều bình đẵng, không có chuyện phân giai cấp sĩ nông công thương như bên ta. Bà Dober, tên bà chủ nhà, bảo tôi rằng ở TS, điều quan trọng là mỗi người phãi làm đúng phận sự và nhiệm vụ của mình đối với nghề đã chọn. Ngoài ra, bà còn cho biết là nghề gì, cũng phãi qua đào tạo, nghĩa là phãi có văn bằng nghề và giấy phép hành nghề. Bà nói làm nghề đồ tể như ông chồng bà cũng phãi đi học để có văn bằng. Mà trường dạy nghề ở TS cũng rất độc đáo. Trường dạy phần lý thuyết buỗi sáng. Còn thực hành phãi đi làm ở một cơ sở thuộc nghề đó, vào buỗi chiều. Các cơ sở thương mãi, kinh doanh, phục vụ gì đó, khi muốn mở một cơ sở phãi có giấy phép hành nghề, và phãi ký một cam kết hằng năm phãi chấp nhận tập sự một số lượng học viên nào đó. Nếu không chịu thi hành cam kết, thì rút giấy phép kinh doanh. Rất đơn giản. Và không có chuyện cha truyền nghề cho con. Ông Dober phãi cho thằng con trưởng qua học nghề đồ tể nơi một ông bạn đồ tể, và ông ta chấp nhận một đứa nào đó làm tập sự do ai đó gởi tới.

Cách cấp phép hành nghề ở TS cũng rất đặc biệt. Ở ta, khi người nào đó mở một cơ sở kinh doanh một nghề nào đó, chẵng hạn cữa hàng thịt chó. Thấy cữa hàng này ăn nên làm ra, thì một người khác bắt chước mở một cữa hàng khác cạnh bên, với cái tên gì đó kèm theo chữ "truyền thống" chẵng hạn. Vài năm sau bạn thấy cã một loạt hàng bán thịt chó, sát cánh bên nhau, với những quảng cáo xô bồ, hỗn loạn. Ta gọi là "buôn có bạn, bán có phường". Ở TS không được như thế, mặc dù là một nước dân chủ tự do. Người ta chia khu phố lớn thành những bloc nhỏ bị cắt bởi 3, 4, 5 con đường. Trong mỗi bloc chỉ cho phép hành nghề một loại nào đó. Thí dụ, một tiệm ăn, một hàng bán thực phẫm, một tiệm thuốc tây, v.v.. Và những tiệm cùng ngành nghê trong các bloc khác nhau phãi cách xa bao nhiêu mét. Sở dĩ người ta đặt ra luật lệ như thế là vì người ta muốn khi một cơ sở được phép hành nghề thì doanh thu của họ phãi đủ nuôi sống họ và khấu hao được chi phí đầu tư ban đầu. Chứ không phãi như bên ta, cho phép mở lung tung để thu thuế.

Cuối cùng, bà Dober cho tôi biết, là ở TS, một kỹ sư điều khiễn 10 chuyên viên, và một chuyên viên điều khiển 10 thợ lành nghề. Cách biệt lương bỗng không quá 20% giữa các cấp, nên nhiều gia đình nghèo bằng lòng mức lương bỗng không khác nhau nhiều quá để đầu tư cho giáo dục con cái.

Bạn đọc chịu khó suy nghĩ thêm so sánh chuyện người ta với chuyện mình.

Để kết thúc câu chuyện, bạn biết cho là cũng tại ngôi làng Kussnacht a/Rigi này, trong dịp hè này  lần đầu tiên tôi đã làm quen bà đầm tương lai của tôi, trong một dịp tôi leo cái núi Rigi trong vùng,cao 700 mét. Chuyện này, không biết có nên kể không???

DƯƠNG QUANG THIỆN --16/12/2013 (Bài này được đăng trên TT).